ความรู้เรื่องลายทอผ้า

ความรู้เรื่องลายทอผ้า
ผ้ามีการออกแบบลายเส้นด้าย เกิดจากตะกอ ตะกอมีหน้าที่ยกขึ้น ดึงลง เส้นด้ายตามที่กำหนดไว้ โดยนำเส้นด้ายร้อยเข้ากับตะกอ โดยแบ่งตะกอไว้อย่างน้อย 2 แผ่น (อาจจะมี 3-10 แผ่นก็ได้) ร้อยเส้นด้ายเรียงสลับกันไป กระสวยทำหน้าที่นำเส้นด้ายพุ่งเข้าไปขวางระหว่างกลางของตะกอ เมื่อสลับตะกอขึ้นลงก็จะเกิดการขัดของเส้นด้าย ไม่ให้เลื่อนหลุด การออกแบบลายผ้ามีคุณสมบัติแตกต่างกันตามจุดประสงค์ของการใช้งาน ซึ่งแบ่งออกคร่าวๆได้ 4 แบบ ดังนี้

1. ลายขัด
2. ลายสอง หรือลาย Twill
3. ลายซาติน และลายต่วน
4. ลายแจ็คการด์ หรือลายขิด

1. ลายขัด เป็นลายพื้นฐานของการทอผ้า โดยแบ่งตะกอเริ่มต้น 2 แผ่น แผ่นที่ 1 เส้นด้ายยกขึ้น แผ่นที่ 2 เส้นด้ายดึงลงล่าง กระสวยนำเส้นด้ายพุ่งเข้าระหว่างกลาง เมื่อสลับตะกอล่าง บน ก็จะเกิดเส้นด้ายขัดกับเส้นพุ่งไปมา และยังสามารถออกแบบให้ร้อยตะกอแผ่นที่ 1 กับแผ่นที่2 ให้หลายๆเส้นสลับกัน ก็จะเกิดลวดลายใหม่ ตามการใช้งาน
คุณสมบัติ ลายขัดเป็นลายที่ทนแรงดึง ทนแรงเสียดสี และทนต่อการใช้งานมากที่สุด ตัวผ้ามีความแข็ง กระด้าง (อยู่ที่จำนวนเส้นด้ายและเบอร์เส้นด้าย)

2. ลายสอง เป็นการนำเส้นด้ายร้อยเข้าตะกอ อย่างน้อย 3 แผ่น โดยเรียงเส้นด้ายตามลำดับ 1 - 2 -3 เมื่อเริ่มทอ ตะกอแผ่นที่ 1 และ 2 ยกขึ้น แผ่นที่ 3 ดึงลงล่าง กระสวยนำเส้นด้ายพุ่งเข้าระหว่างกลาง ตะกอจะเริ่มสลับตำแหน่งเป็น แผ่นที่ 1 ลงล่าง แผ่นที่ 2 และ3 ขึ้นบน จะเวียนกันทำงานไปแบบนี้ เส้นด้ายจะเกิดลายเฉลียงสลับกันไปตามด้านยาว ยังสามารถเพิ่มตะกอ หรือดัดแปลงลายได้อีกลายรูปแบบ เช่น ร้อยตะกอเรียงสลับกัน เช่น ร้อยเส้นด้าย 1-2-3 ไป10 ชุด ก็สลับร้อยเส้นด้าย 3-2-1 อีก 10 ชุด จะเกิดลายก้างปลาขึ้น
คุณสมบัติ เป็นลายผ้าที่มีความอ่อนนุ่มลงกว่าลายขัด เนื่องจากการสลับเส้นด้ายยืนเป็นแนวเฉลียงจึงเกิดการขัดน้อยกว่า ทำผ้าไม่แข็งกระด้าง มีความอ่อนนุ่มลง แต่สามารถทอผ้าเส้นด้ายที่ใหญ่ขึ้น ทำให้ดูหนาขึ้น เช่นผ้ายีนส์

3. ลายซาติน และลายต่วน เกิดจาการร้อยเส้นด้ายเข้าตะกอ สลับกันคล้ายๆกับลายสอง แต่ใช้ตะกอ 5 แผ่น ทำให้เส้นด้ายยืนเรียงตัวด้านบนมากขึ้น และยังดัดแปลงลายอื่นๆได้อีกมาก ทำให้ผ้านุ่มลงมากกว่าลายสอง
คุณสมบัติ ผ้ามีความอ่อนนุ่ม พลิ้วไหวจึงเหมาะทำผ้าตัดเสื้อ ผ้าปูที่นอน เมื่อนำผ้าเข้าเครื่องขัดมัน จะเกิดความเงางามมากขึ้น

4. ลายแจ็คการด์ หรือลายขิด เป็นการทำลวดลายเส้นด้ายยืนแบบอิสระ โดยต้องมีหัวเครื่องพิเศษที่ยกขึ้นลงตะกอเส้นด้ายต่อเส้น ไม่เป็นแผ่นแบบที่กล่าวมา สามารถกำหนดลวดลายด้วยแบบกระดาษบังคับ ให้เครื่องจักรทำงานตามต้องการ เช่น ต้องการให้เส้นด้ายทอเป็นตัวหนังสือ WELLCOME ส่วนลายขิดก็จะร้อยเส้นด้าย หรือขัดเส้นด้ายตามจำนวนเส้นหรือสีที่ต้องการ
คุณสมบัติ ทอใช้งานเพื่อโชว์ลวดลาย สีสันบนผ้า และอยุ่ที่จุดประสงค์การใช้งาน เช่น ผ้าขนหนูทอชื่อโลโก้ ต้องใช้เส้นด้ายอ่อนนุ่ม ทอผ้าม่าน เส้นด้ายต้องใหญ่ แข็งแรงทนทาน ทอผ้าซิ่น เส้นด้ายมีขนาดเล็กลงเพื่อใหม่มีความนิ่ม หรือพลิ้วไหว

สรุปลายทอผ้า อยุ่ที่จุดประสงค์ของการออกแบบ และการใช้งาน ส่วนผ้าปูที่นอนเหมาะสำหรับพักผ่อน ควรจะใช้แบบซาติน จะมีเนื้อผ้าที่นุ่มนวล ผิวสัมผัสอุ่นสบาย ไม่แข็งกระด้าง